Lưỡi nằm bên trong miệng, là một cơ quan có nhiều cơ, được bao phủ bởi niêm mạc lưỡi, nằm ở nền miệng, phía trước hầu, với chức năng quan trọng là nhai, nuốt, nếm và nói. Lưỡi cũng là nơi xảy ra nhiều bệnh lý, từ những sang thương nhẹ tại chỗ, đến một bệnh lý trầm trọng khác gây nên. Việc phòng bệnh cho lưỡi là việc làm hết sức cần thiết, cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, bảo vệ lưỡi bằng thực hiện tốt vệ sinh răng miệng, vì khi lưỡi bị bệnh sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống...
Một số bệnh lý thường gặp như sau:
Viêm lưỡi có dạng hình bản đồ, làm trụi gai lưỡi, nhìn vào thấy có những viền đỏ hay trắng, có hình vằn vèo giống hình bản đồ, nên gọi là viêm lưỡi bản đồ. Bệnh có triệu chứng khởi đầu bằng một vết nhỏ, màu trắng xám hơi gờ cao ở đầu lưỡi hoặc rìa lưỡi, dần dần lan rộng, đỏ, nhẵn trụi gai lưỡi, không đau, tiến triển dai dẳng. Nguyên nhân gây bệnh có thể do vi khuẩn hay virus, bệnh có thể tự khỏi hoặc có thể thoa các thuốc sát khuẩn thông thường.
Loét lưỡi do Apthes, thường gặp ở nữ giới, bệnh khởi đầu là một hay nhiều mụn nước, màu vàng khó thấy, sau khoảng vài giờ các mụn nước này vỡ ra để lại vết loét, nông, hình tròn từ 3 - 12 mm, bờ rất rõ, đáy màu vàng giống như bơ tươi, chung quanh có một viền màu đỏ tươi, mỗi đợt có thể xuất hiện từ 1 - 3 vết loét nhưng cũng có thể nhiều hơn, vết loét thường ở mặt bụng lưỡi hay ở chóp lưỡi. Một số yếu tố được xem là “nguồn gốc” gây bệnh như thiếu vitamin C, PP, B6, do nhiễm vi khuẩn hay siêu vi trùng, do dị ứng thuốc hay thức ăn, do rối loạn nội tiết như hành kinh, có thai, mãn kinh... Hướng điều trị là tránh ăn thức ăn kích thích như chua, cay, mặn... Giảm đau, chống viêm có thể dùng acid acetyl salicylic (Aspirin) súc miệng 4 - 5 lần/ngày, trước bữa ăn nửa giờ, hoặc có thể chấm tại chỗ như kamistad-gel, mỡ tetracyclin, corticoid...
Tổn thương lưỡi dạng bạch sản, là những mảng trắng đồng đều thường xuất hiện ở bờ bên của lưỡi, đa số là lành tính nhưng vẫn có thể trở thành ác tính. Vì vậy cần đến khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn thích hợp.
Ung thư lưỡi, bệnh thường gặp là ung thư tế bào vảy. Dấu hiệu thường gặp là phát hiện một vết loét lâu lành, màu trắng hay đỏ ở bờ bên của lưỡi, không đau. Bệnh phải được chẩn đoán xác định thông qua giải phẫu bệnh. Điều trị phẫu thuật sớm kết hợp với hóa hay xạ trị.
Bệnh nứt lưỡi, là một tình trạng bẩm sinh, trên bề mặt lưỡi có các rãnh sâu, trong đó có rãnh sâu nhất, rộng nhất chạy dọc ở chính giữa lưỡi, các rãnh ở rìa lưỡi thì ngắn hơn và nông hơn, niêm mạc lưỡi vẫn bình thường, không đau, không cộm nhưng dễ bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm thứ phát nếu vệ sinh răng, miệng không tốt. Đây là bệnh lành tính, chưa có phương pháp điều trị, chủ yếu là điều trị tâm lý liệu pháp cho bệnh nhân yên tâm, cần giữ vệ sinh răng miệng để tránh bội nhiễm.
Chứng cứng lưỡi, bệnh đặc trưng là cử động với động tác thè ra, đưa lưỡi vào, đưa qua đưa lại gặp nhiều khó khăn, bệnh ít ảnh hưởng đến rối loạn phát âm. Điều trị bằng phẫu thuật chỉnh hình đơn giản khi cử động của lưỡi bị giới hạn.
Bệnh nhiễm nấm lưỡi do Candida albican, bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, biểu hiện lúc đầu thường xuất hiện ở niêm mạc có tính chất đỏ sẫm, sau đó xuất hiện các mảng trắng như sữa đóng cục lại, các mảng trắng dính chặt vào niêm mạc, cạo mảng trắng thấy niêm mạc đỏ và dễ rịn máu, vị trí thường gặp là lưng lưỡi. Điều trị tại chỗ thường dùng Daktarin Oral Gel, đối với trẻ sơ sinh dùng ngón tay quấn gạc, rơ thuốc, với liều bằng nửa muỗng lường, rơ 2 lần trong ngày; với trẻ lớn và người lớn dùng nửa muỗng lường, 4 lần trong ngày; chú ý không nên nuốt thuốc ngay mà giữ càng lâu thì càng tốt, thời gian điều trị liên tục ít nhất 1 tuần. Ngoài Daktarin Oral Gel, có thể dùng Nystatine uống hoặc thoa, với liều dùng cho người lớn 2 đến 4 triệu đơn vị trong một ngày, đối với trẻ em lớn uống nửa liều người lớn, không nên dùng liều uống cho trẻ sơ sinh, mà dùng dạng bột rơ miệng 1/2 gói x 2 lần /ngày.
Vị ngọt được cảm nhận ở đầu lưỡi, vị chua được cảm nhận ở hai bên cạnh lưỡi và vị đắng được cảm nhận ở phần cuối lưỡi, lưỡi khỏe mạnh có màu hồng tự nhiên và mịn.
